Proponowane zmiany Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w sprawie praw pasażerów

Jakie są moje prawa?

W Unii Europejskiej prawa pasażerów określone są w Rozporządzeniu (WE) nr 261/2004. Rozporządzenie to reguluje prawo do odszkodowania w przypadku pewnych nieprawidłowości w lotach. Najważniejsze z tych praw zostały pokrótce przedstawione poniżej.

Moje prawa w przypadku opóźnionego lotu

W przypadku lotów opóźnionych powyżej 3 godzin pasażerowie mają prawo do odszkodowania finansowego, które może wynosić nawet do 600€ na osobę. Prawo to zostało określone w rozporządzeniu (WE) nr 261/2004, które dotyczy wszystkich lotów odbywających się lub rozpoczynających się na terytorium Unii Europejskiej. Ponadto prawo to obowiązuje w przypadku lotów lądujących w UE, o ile obsługujące linie lotnicze mają swoją siedzibę na terytorium Unii.

Wysokość rekompensaty zależy od trasy lotu. Im dłuższa jest odległość pokonywana przez lot, tym większa kwota przysługującego odszkodowania. Wysokość odszkodowania podzielono na 3 grupy, które przedstawiają się następująco (podane kwoty to kwoty przysługujące na jednego pasażera):

Dystans lotu	Wysokość odszkodowania
Mniej niż 1,500 km	Otrzymaj €250 na osobę
Pomiędzy 1,500 a 3,500 km	Otrzymaj €400 na osobę
Powyżej 1,500 km (pomiędzy krajami UE)	Otrzymaj €400 na osobę
Powyżej 3,500 km (poza UE)*	Otrzymaj €600 na osobę

*w przypadku opóźnienia lotu o więcej niż 3, lecz mniej niż 4 godziny, odszkodowanie może zostać pomniejszone o połowę

W przypadku lotów na odległość ponad 3500 km linie lotnicze mogą pomniejszyć odszkodowanie o 50%, jeżeli opóźnienie wynosi od 3 do 4 godzin. Prawo do odszkodowania przysługuje wszystkim pasażerom. O odszkodowanie mogą ubiegać się również małe dzieci, o ile nie podróżowały za darmo.

Oprócz prawa do rekompensaty, pasażerowie mają także prawo do pomocy w przypadku opóźnienia wynoszącego co najmniej 2 godziny. Pomoc ta musi zostać zapewniona przez linię lotniczą. Obejmuje ona napoje, posiłki oraz dostęp do środków komunikacji (telefon i e-mail). Jeśli opóźnienie lotu powoduje konieczność noclegu, przewoźnik powinien zapewnić hotel oraz transport z lotniska do hotelu i z powrotem.

Moje prawa w przypadku odwołanego lotu

Pasażerowie mają prawo do rekompensaty również w przypadku odwołanych lotów. Podobnie jak w przypadku opóźnień, wysokość odszkodowania zależy od odległości odwołanego lotu i wynosi maksymalnie 600€ na pasażera. W przypadku odwołania lotu przez linię lotniczą pasażerowie mają również prawo do transportu zastępczego, który musi być zorganizowany przez przewoźnika. Pasażerowie mają prawo do rekompensaty w następujących przypadkach:

• Gdy o odwołaniu zostali poinformowani na mniej niż 7 dni przed planowanym odlotem, a ich lot zastępczy odlatuje wcześniej niż godzinę przed planowanym odlotem lub przylatuje do miejsca docelowego przynajmniej 2 godziny później niż planowano

• Gdy o odwołaniu zostali poinformowani między 7 a 14 dni przed planowanym odlotem, a ich lot zastępczy odlatuje wcześniej niż 2 godziny przed planowanym odlotem lub przylatuje do miejsca docelowego przynajmniej 4 godziny później niż planowano

Jeśli linia lotnicza poinformowała Cię o odwołaniu lotu na więcej niż 2 tygodnie przed odlotem, niestety nie przysługuje Ci prawo do odszkodowania. W takiej sytuacji będziesz musiał zaakceptować zmianę rozkładu lotów. Przewoźnik powinien poinformować Cię o takiej zmianie e-mailem, SMS-em lub telefonicznie. Powiadomienie pasażera o zmianie rozkładu lotów jest bardzo istotne. Jeżeli biuro podróży zostanie poinformowane przez linię lotniczą o zmienionym rozkładzie lotów, ale z kolei biuro nie przekaże na czas tej wiadomości pasażerowi, nadal przysługuje mu prawo do odszkodowania. 

W jakich przypadkach nie mam prawa do odszkodowania?

Okoliczności wyjątkowe to przyczyny zakłóceń lotów, które nie leżą w zakresie odpowiedzialności linii lotniczych. Klasycznym przykładem jest zła pogoda. Podczas silnych wiatrów samoloty często nie mogą startować przez co wiele lotów jest opóźnionych. Pasażerowie nie mają jednak prawa do odszkodowania w takich sytuacjach, ponieważ przewoźnik nie jest odpowiedzialny za pojawienie się silnych wiatrów.

Oto kilka przykładów wyjątkowych okoliczności:

• Złe warunki pogodowe uniemożliwiające bezpieczne przeprowadzenie lotu

• Ataki terrorystyczne, które uniemożliwiają wykonanie lotu lub stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa

• Zamknięty port lotniczy

• Nagły wypadek medyczny na pokładzie na skutek czego samolot musi awaryjnie lądować lub nie może wystartować

• Strajk personelu lotniska lub kontrolerów lotów

• Klęski żywiołowe: takie jak erupcja wulkanu czy huragan

• Zderzenie z ptakiem lub innym obcym obiektem, tzw. bird strike

Jak te prawa mogą zostać zmienione?

Obecnie pasażerowie mają prawo do odszkodowania za loty opóźnione co najmniej 3 godziny. Zasada ta może jednak ulec zmianie w niedalekiej przyszłości. Pojawił się wniosek dotyczący zmiany przepisów rozporządzenia w sprawie praw pasażera, który przewiduje, że w przyszłości pasażerowie mogą ubiegać się o rekompensatę za loty opóźnione co najmniej 5 godzin. Oznacza to, że część pasażerów zostałaby pozbawiona prawa do odszkodowania. Zmiana przepisów jest zatem niekorzystna z perspektywy konsumentów.

Oto jak przedstawiałyby się nowe zasady:

• opóźnienie 5 godzin dla lotów do 1500 km

• opóźnienie 9 godzin dla wszystkich lotów wewnątrz UE powyżej 1500 km oraz dla wszystkich innych lotów pomiędzy 1500 km a 3500 km

• opóźnienie 12 godzin w przypadku lotów poza UE na trasie powyżej 3500 km
  

Dopiero w przypadku tak długich opóźnień pasażerowie mieliby prawo ubiegać się o odszkodowanie. Kwoty odszkodowań pozostałyby takie same i byłyby zależne od odległości pokonanej w ramach rezerwacji - 250€, 400€ i 600€. Stanowi to znaczne pogorszenie warunków w porównaniu z obecnym rozporządzeniem.

Propozycja zmiany przepisów została zainicjowana przez linie lotnicze, co pokazuje, że działają one wyłącznie we własnym interesie. W Lot-Opóźniony.pl staramy się zatem informować pasażerów o przysługujących im prawach i chcemy pokazać, że warto bronić tych praw!

Proponowane przez linie lotnicze zmiany dotyczyłyby również odwołanych lotów. Obecnie obowiązują różne przepisy chroniące pasażerów anulowanych lotów. Między innymi dzięki temu, pasażerowie odwołanych lotów mają prawo do odszkodowania, jeśli linia lotnicza nie zdoła im zapewnić lotu alternatywnego, który pozwoli im dotrzeć na miejsce docelowe z maksymalnie 2-godzinnym opóźnieniem. Jednak po wprowadzeniu forsowanych przez linie lotnicze zmian, zasady dotyczące lotów alternatywnych przedstawiałyby się następująco:

Odszkodowanie nie przysługuje pasażerom gdy:

• Zostali oni poinformowani o locie zastępczym przynajmniej 14 dni przed planowaną datą lotu (identyczny przepis znajduje się w obecnej regulacji)

• Zostali oni poinformowani o locie zastępczym na mniej niż 14 dni przed planowaną datą lotu, ale lot alternatywny ląduje nie później niż

  • 5 godzin po planowanym przylocie w przypadku lotów na odległość do 1500 km

  • 9 godzin po planowanym przylocie w przypadku lotów wewnątrz UE powyżej 1500 km oraz dla wszystkich innych lotów pomiędzy 1500 km a 3500 km

  • 12 godzin po planowanym przylocie w przypadku lotów poza UE na odległość ponad 3500 km

Prawo do pomocy pozostałoby w obecnej formie i miałoby zastosowanie w przypadku opóźnienia wynoszącego 2 godziny lub więcej. Odległość lotu nie ma tu znaczenia. Pasażerowie nadal mieliby prawo do posiłków i napojów oraz dostęp do środków komunikacji. Jeżeli opóźnienie lub odwołanie spowoduje, że konieczny jest nocleg na czas oczekiwania na nowy lot, pasażerom należy zapewnić zakwaterowanie w hotelu oraz transport w obie strony między lotniskiem a hotelem.

Proponowane zmiany zawierają również wyczerpujący wykaz sytuacji, które należy traktować jako okoliczności nadzwyczajne. Oznacza to, że okoliczności, które nie zostały wymienione w tym wykazie, nie powinny być uznawane za nadzwyczajne. I choć na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że jest to bardziej przejrzysty i korzystny dla pasażerów układ, to w rzeczywistości jest zupełnie inaczej. Jeśli przyjrzymy się bliżej całemu wykazowi, łatwo zauważyć, że proponowane zmiany do nadzwyczajnych okoliczności zaliczają również problemy techniczne.

Usterki techniczne są jedną z najczęstszych przyczyn opóźnień i odwołań. Zaliczając je do nadzwyczajnych okoliczności, przewoźnicy uniknęliby tym samym konieczności wypłaty odszkodowań w wielu sprawach. Wątpliwe jest uznanie problemów technicznych jako okoliczności nadzwyczajnych, ponieważ to linie lotnicze odpowiedzialne są za bezpieczeństwo na pokładzie swoich samolotów i to ich obowiązkiem jest właściwa i terminowa eksploatacja statków powietrznych. W tym przypadku wyraźnie zostały uwzględnione interesy linii lotniczych. 

Co takie zmiany oznaczają dla podróżnych?

Zmiana rozporządzenia działałaby oczywiście na korzyść linii lotniczych, kosztem ochrony pasażerów. Obecnie każdego roku około 6,6 mln spośród około 892 mln pasażerów ma prawo do odszkodowania. To tylko 0,74% wszystkich podróżnych. Zmiany w rozporządzeniu sprawiłyby, że tylko część z tej niewielkiej grupy osób miałaby nadal prawo do rekompensaty. Szacuje się, że rocznie składanych byłoby 1,8 miliona roszczeń. W oparciu o nowe zasady, tylko 0,2% wszystkich pasażerów nadal miałoby prawo do odszkodowania. 73% wszystkich pasażerów, którzy obecnie są uprawnieni do rekompensaty, straciłoby swoje prawa ze względu na nowe zasady dotyczące długości opóźnień oraz zaliczenie problemów technicznych do okoliczności nadzwyczajnych.

O tym, że wprowadzenie zmian jest wbrew woli obywateli UE świadczy fakt, że 91% wszystkich pasażerów w Europie popiera obecne rozporządzenie dotyczące praw pasażerów linii lotniczych. 85% twierdzi, że nowa wersja jest mniej przyjazna podróżnym, a 75% z nich uważa, że czas opóźnienia uprawniający do rekompensaty powinien zostać skrócony, a nie zwiększony.

Dlaczego właśnie teraz dyskutuje się o zmianie praw pasażerów?

Linie lotnicze od lat skarżą się na warunki rozporządzenia (WE) nr 261/2004 i starają się je zmienić na swoją korzyść. Od stycznia prezydencję w Radzie Europejskiej sprawuje Chorwacja, która chciałaby wykorzystać ten czas na zmianę unijnych przepisów dotyczących praw pasażerów. Prezydencja będzie trwała do 30 czerwca, kiedy to rolę tę przejmą Niemcy. Do tego czasu należałoby zatem podjąć decyzję o ewentualnych zmianach w zakresie praw pasażerów linii lotniczych.

Przewoźnicy powołują się na różne argumenty, które pokazują, że europejskie przepisy doprowadzają ich do licznych problemów. Najważniejszymi argumentami są:

• Duża liczba roszczeń prowadzi do niewypłacalności linii lotniczych

• Koszty wypłaty odszkodowań są zbyt wysokie

• Unijne rozporządzenie dotyczące praw pasażerów nie prowadzi do tego, że linie lotnicze są bardziej punktualne, a zatem nie przynosi żadnych korzyści pasażerom

Różne badania dowodzą jednak, że każdy z wymienionych wyżej punktów jest nieprawdziwy. Duża liczba roszczeń nie doprowadziła nigdy do likwidacji jakiejkolwiek linii lotniczej. Stowarzyszenie Rzeczników Prawa Pasażerów - APRA (Association of Passenger Rights Advocates) stwierdziło, że 68% wszystkich przypadków niewypłacalności przewoźników w latach 2017 - 2019 spowodowane było złym zarządzaniem lub złą strategią korporacyjną. Inne przyczyny niewypłacalności linii lotniczych to silna konkurencja, czynniki zewnętrzne (np. Brexit), struktury finansowe, ceny paliw czy podatki. Nigdy jednak za bankructwo przewoźnika nie odpowiadała duża liczba wniosków o odszkodowanie. Zostało to potwierdzone w sprawozdaniu agencji konsultingowej Steer, które zostało przeprowadzone na zlecenie Komisji Europejskiej. Warto również zauważyć, że tylko około 0,74% wszystkich pasażerów w Europie jest dotkniętych opóźnieniami lub odwołaniami lotów. W związku z tym, w porównaniu do wszystkich obsługiwanych lotów, liczba wniosków o odszkodowanie nie jest wysoka.

Sprawozdanie Steer wyjaśnia również, że koszt wypłaty roszczeń o odszkodowanie wynosi około 4,40€ od biletu. Obejmuje to już koszty opieki (czyli np. posiłki i napoje) oraz koszty zmiany rezerwacji na lot zastępczy. APRA była w stanie potwierdzić, że rzeczywisty koszt wypłaty odszkodowania za jeden bilet lotniczy wynosi tylko 98 centów. I nawet te szacunki są z korzyścią dla przewoźnika, ponieważ zakłada się, że wszyscy pasażerowie uprawnieni do odszkodowania wystąpią z roszczeniem. Należy jednak pamiętać, że nie wszyscy pasażerowie znają swoje prawa. Dodatkowo, ze wszystkich złożonych wniosków o rekompensatę, jedynie około 20-40% zostanie wypłaconych pasażerom. Wreszcie, można również założyć, że linie lotnicze uwzględnią te koszty w cenach biletów. Pasażerowie sami płacą więc swoje odszkodowania.

Nawet stwierdzenie, że rozporządzenie w sprawie praw pasażerów linii lotniczych nie prowadzi do zmniejszenia opóźnień, a zatem nie przynosi żadnych korzyści pasażerom, można szybko obalić. Porównanie z obecną sytuacją w USA, gdzie nie ma kompleksowych praw dla pasażerów, pokazuje, że liczba opóźnień lotów trwających mniej niż 3 godziny jest mniej więcej taka sama jak w Europie. Jednak liczba opóźnień przekraczających 3 godziny jest trzy razy większa w USA niż w Europie. Pokazuje to, że rozporządzenie w sprawie praw pasażerów z pewnością prowadzi do zmniejszenia liczby opóźnionych lotów. Ponadto kraje pozaeuropejskie, takie jak Kanada, wprowadzają przepisy wzorowane na prawach pasażerów linii lotniczych w UE. Potwierdza to funkcjonalność obecnego rozporządzenia w Europie.